Tıpta Ozon
Bir Farmasötik Madde Olarak Medikal Ozon
Gaz halindeki farmasötikler ayrıcalıklıdır ve özel uygulama şekilleri gerekmektedir. Medikal ozon/oksijen karışımları göz önüne alındığında, oksijen yalnızca ozon hazırlamak için bir gaz olarak değil, aynı zamanda pratikte uygulanan 1.0 ile 100 µg/ml ozon konsantrasyon aralığına karşılık olarak 0.05 ila maksimum 5.0 % hacim aralığındaki ozona bir solvent olarak kullanılmaktadır.
Hazırlanma ve Ölçüm
Endüstriyel ve hava kirliliği şeklindeki ozonun aksine, tıpta kullanılan O3 elektriksel aktivite yoluyla saf tıbbi oksijenden üretilir; nitrojen oksitlerin oluşma olasılığı yüzünden oksijen konsantratörleri veya oksijen/hava karışımlarını kullanmak mümkün değildir.
Diğer farmasötiklerde olduğu gibi, medikal ozon, etki alanı açıkça belirlenmiş bir moleküldür. 50 ml’lik tek kullanımlık bir enjektörde (tamamen silikonlanmış ve ozona dirençli) yarılanma ömrü 55 dakika olan medikal ozon gazı hasta yanında hazırlanmalıdır ve yapılacak uygulama biçimine uygun hale getirilmelidir.
Ozonun konsantrasyon ve parçalanma oranı sıcaklık, basınç, hacim akış hızı v.b. farklı parametrelere sıkı bir şekilde bağlı olduğu için, medikal ozon jeneratörleri sürekli konsantrasyon kontrolünü sağlamak için bir ölçüm cihazı ile donatılmalıdır
Jeneratörün ürettiği kullanılmayan fazla gazın ya da lokal uygulamadan sonra arta kalan ozonun, kokunun önlenmesi ve solunum yollarına gelebilecek rahatsızlıkların engellenmesi için, tamamen oksijene indirgenmesi gerekmektedir; işlem sonucu kullanılmayan ozon gazı, ozonterapi cihazlarında bulunan yüksek güçlü katalizörlerle parçalanarak oksijene dönüştürülmelidir. (sıcaklık ve yanma riski sebebiyle aktif karbon kullanılmamalıdır). Maksimum çalışma alanı konsantrasyonu 200 µg/m3’dir; Dünya Sağlık Örgütü (WHO) kapalı alanlarda kullanılabilecek maksimum emisyon konsantrasyonunu 120 µg/m3 olarak belirlemiştir.
Ozonun Ölçümü
Ozon moleküllerinin morötesi ışınları bölgesinde (Hartley bandı) maksimum 254 nm dalga boyunda UV ışınlarını absorbe etmesi sebebiyle, sürekli ozon konsantrasyon ölçümleri için bu dalga boyunda fotometrik yöntem tercih edilmektedir ve bundan dolayı uluslararası bir standart haline gelmiştir.
Kalite Güvence
Kalite güvence ve kalite kontrol bakış açısından ozonun organik maddelerle yüksek reaktivite göstermesi, ozon üreten tıbbi cihazların yapımında kullanılan malzemelerin dikkatli bir şekilde seçilmesini gerektirir:
Ozon jeneratörlerinde sadece özel materyaller kullanılabilir, örneğin Teflon (PTFE), özel eloksallı alüminyum (sürtünmesiz), V4A-kalitesinde paslanmaz çelik (uzun süreli kullanımda, V2A kalitesi yüzeysel değişime maruz kalır), cam ve seramik
Ozon uygulamalarında kullanılan malzemeler için cam, polietilen (PE), polipropilen (PP) ve PTFE gibi “ozona dirençli” malzemeler söz konusu olmaktadır
Diğer plastikler ;özellikle enjektör pistonlarındaki plastikler silikon kaplı olmalıdır
Reinfüzyonda kullanılan medikal şişeler yalnızca camdan yapılmalıdır; genel amaçlı olarak hastanede kullanım için yumuşak PVC’den yapılmış olan plazma veya kan torbaları ozona dirençli DEĞİLDİR.
Ozona dirençli olmayan yumuşak polivinil klorürden (PVC) yapılmış plazma ve kan torbaları kullanılamaz. Bunun sebebi, ozon ve plastik madde arasındaki tepkimeler sebebiyle, ve özellikle gereken etkinin elde edilmesi için 5 dakikaya kadar süre gerektiren O3 kan tedavileri sırasında,xenobiyotik ve/veya toksik maddelerin açığa çıkabilmesidir. Plastikteki yumuşatma maddelerinin parçalanması sonucu ortaya çıkan hidrojen peroksit veya fitalik asit esterleri gibi maddeler sadece ozonun beklenen faydalı etkilerini bozmaz, aynı zamanda hastanın sağlığına da zarar verir.
Ozonlanmış su hazırlamak ve saklamak için yalnızca camdan yapılmış ve olabildiğince küçük hacimli (örneğin, 250 ml) konteynerler kullanılmalıdır; bunlar tamamen doldurulmalı ve iyi bir şekilde kapatılmalıdır [ O3-dayanıklı malzeme ile].
Ev hastalarında ozon/oksijen karışımlarını taşımak için steril, silikonlanmış 50-ml tek kullanımlık enjektörler (ozon yarılanma ömrü: 55 dakika) kullanınız. Bkz. Resim 2-3.
Ozon jeneratörleri ve tedavide kullanılan tek kullanımlık malzemeler, Avrupa Birliği (93/42 EC) MDD’ye (Tıbbi Cihaz Yönetmeliği) uygun olmalıdır ve denetleme makamlarının numarasını içeren CE işareti ile etiketlenmiş olmalıdır. Üreticilerin ilgili geçerli sertifikaları belirtmeleri gerekmektedir.
Medikal Ozonun Terapötik Uygulaması
Sistemik Uygulama Olarak Ozon ile Majör Otohemoterapi (MAH)
MAH kalite güvence ve prosedürleri için temel prensiplerin oluşturulması, aşağıdakiler yanlış uygulamaların kaliteyi bozucu faktörler olarak tanınması ve tamamen kaçınılması durumunda başarılı ve faydalı olacaktır:
1) Basınç altında yapılan intravenöz enjeksiyonlar ve transfüzyonlar hava embolilerine neden olur,
2) O3 gazının PVC (polivinil klorid) torbalarda uygulanması ozona dayanıklı olmadığı için bu torbaların kullanımı sonucunda ksenobiyotik madde formasyonu meydana gelmektedir bundan dolayı Cam şişe kullanılmalıdır.
3) Jeneratörün çıkış valfi ile şişe arasında doğrudan (bakteri filtresiz) ve hortum bağlantısı yoluyla O3/O2 gaz karışımının geri çekilmesi (kanla retrograd kontaminasyon oluşturur)
4) Gereken şekilde dezenfekte etmeden, temizlemeden ve sterilize etmeden enjektörlerin birkaç kez tekrar kullanımı.
Endikasyonlar ve Uygulama Yöntemleri
MAH tamamlayıcı tedavi olarak belli başlı durumlarda kullanılmaktadır. Bunlar;
Arteriel dolaşım bozuklukları
periferik arter dolaşım bozuklukları
serebral dolaşım bozuklukları (İnme)
oküler dolaşım bozuklukları (retinopatiler)
iç kulak dolaşım bozuklukları (ani duyma kaybı , kulak çınlaması)
Anjiyopati
özellikle diyabetik anjiopati
Virüs kaynaklı hastalıklar
Hepatit B ve C
herpes simplex, herpes zoster
Genel bağışıklık sistemi yetmezliği
Genel zayıflık, geriatride, genel tıp tedavilerinde tamamlayıcı olarak.
Onkolojide tamamlayıcı tedavi olarak.
Ortopedi ve romatolojide kronik enflamatuar hastalıklarda
Kontrendikasyonlar
Glikoz-6-fosfat dehidrojenaz yetmezliği (favizm, akut hemolitik anemi)
Kontrolsüz hipertiroidizm
Hamileliğin ilk 3 ayında
MAH lösemide endike değildir.
Prosedür
MAH’de, steril koşullar altında, 50-100 ml venöz kan hastadan sodyum sitratlı bir vakum şişesine alınır, burada ozon / oksijen gaz karışımı kana eklenir – ekstrakorporeal (vücut dışında) olarak kapalı, steril ve basınçsız bir sistemde – ve damla infüzyonu yoluyla hastaya geri verilir. (Resim 4, Tablo 1 ve 2). Teknik olarak, kullanılan “medikal ozon”, aslında en saf ozon ve medikal oksijen (0.05-5% (Hacim) ozon = 1-100 µg/ml ozon + 99.95-95% oksijen) karışımıdır. Doğada ortaya çıkan ve antropojenik, saf olmayan ozonun aksine, medikal ozonun miktarı tam olarak belirtilir (10-40 µg ozon / ml kanda).
Ozon/oksijen karışımı hastanın kanına eşit ve homojen olarak geçmelidir ve kısa reaksiyon süresinde (1 saniyeden düşük) olabildiğince büyük bir reaksiyon yüzeyi oluşturmak için tercihen mikro kabarcık –micropearl- sistemi kullanılmalıdır. Böylelikle , neredeyse tüm Eritrositler ve Lokositler ozon ile mümkün olduğu kadar çok reaksiyonuna girerek maksimum etki sağlanır.Gaz karışımındaki oksijende şişedeki sıvı seviyesinin üzerinde O2 gazı tabakası oluşturur Vücut dışında kanla teması takiben, hiçbir ozon molekülü ve hiçbir oksijen molekülü hastanın vasküler sistemine girmez. Yalnızca ozon ile kanın hücresel bileşenleri arasındaki reaksiyon sonucu ortaya çıkan ürünler; örneğin, radikal olmayan ozon hidroperoksitler vücuda geri verilir. Membran lipitleri gibi organik maddelerin varlığında, yüksek reaktiflik gösteren ozon molekülünün ömrü çok kısadır (< 1 saniye), ve yeniden transfüzyon öncesi seviyesine iner.
MAH Uygulaması sırasında gerekli malzemeler :
Alkol bazlı el dezenfektanları
Alkol bazlı cilt dezenfektanları veya plastik folyoda vakumlu paketlenmiş steril alkollü gazlı bez
Steril ham pamuk veya gazlıbez
Hipoalerjenik enjeksiyon flasteri
Steril kaplama bezi
Aseptik prosedürler dahil MAH uygulaması
Özel bir el dezenfektanından 3-5 ml kullanarak her iki eli de gereken şekilde dezenfekte ediniz ve en az 30 saniye olarak belirtilen tesir süresini bekleyiniz; stabil virüslerle (HBV, HCV, HIV) olası kontaminasyon durumunda, bu süre 5 dakika olmalıdır. Her koşulda tercih edilen bir tedbir olan koruyucu (ameliyat) eldivenlerin giyilmesini teşvik etmek bu detaylı tedbirlerin amacıdır.
Tedavi için gerekli olan ve yukarıda belirtilen ekipman ambalajından çıkarıldıktan sonra (Tablo 1) gereken alana steril bez üzerine yerleştiriniz; daha sonra, tüm sistemi hazırlamak için renkli şekilde işaretlenmiş steril bir bez kullanınız.
250-ml vakumlu şişenin koruyucu kapağını çıkarınız; tercih edilen yöntem, üstten ve alttan iterek her iki baş parmağı da kullanmaktır. Bir cilt dezenfektanı püskürterek tıpayı dezenfekte ediniz ve kurumasını bekleyiniz (etki göstermesi 1 dakikadan fazla sürecektir)
Klempleri kapayınız ve “germ stop” sisteminin iğnesini kapak üzerinde işaretlenmiş olan çarpıdan içeri batırınız (mikro kabarcık sistemi).
Transfüzyon setinin klempini kapatınız, delme yoluyla kapakta işaretlenmiş olan büyük daireye batırın.
Jeneratörün üzerindeki teflon kaplı adaptörden O3/O2 gaz karışımını tek kullanımlık steril ve silikon kaplı 50 ml lik enjektöre çekiniz (olası yapışmayı önlemek için enjektör pistonunu önceden gevşettikten sonra). Enjektör jeneratörde var olan basınç ile doldurulur. Enjektörü gereken şekilde bir kez daha gaz ile temizleyiniz. Kalan ozon katalizör yardımıyla tekrar saf oksijene dönüştürülür. Bu şekilde, jeneratörde de enjektör de hasta ile doğrudan temasa girmemiş olacaktır. Kuru ozonun mikrobisit, virüs etkinliğini durdurma veya dezenfekte etme görevini yapamadığını unutmayınız; bu yüzden, bakteriyel filtre ve enjektör yalnızca tek seferlik olarak kullanılabilir.
50 ml gaz karışımı ile doldurulmuş olan enjektörü “germ stop” (“mikrop durdurma”) sisteminin bakteri filtresinin ucuna takınız.
Bir cilt dezenfektanı püskürtme ve bunu sterilize bir pamuk ya da gazlı bez (vakumlu pakette) ile dağıtma yoluyla tamamen nemlendirerek, enjeksiyon bölgesi (kol damarı) çevresinde hastanın cildini gereken şekilde dezenfekte ediniz; en az 1 dakika etkisini göstermesini bekleyiniz. Vakum şişeye giden transfüzyon seti ucundeki kelebek ile hastanın yaklaşık 50 ml kanını alınız ve kelebeği flaster ile sabitleyiniz.
Vakumlu şişeye O3/O2 gaz karışımını bakteri filtresi aracılığı ile veriniz ve gazın küçük kabarcıklar şeklinde kanın içinde engelsiz bir akış sağlayınız ve böylece ozon ile kan hücreleri arasında istenen reaksiyonu oluşturunuz. Kandan geçtikten sonra, kalan oksijen sıvı yüzeyinin üstünde şişede toplanır
Vakum şişeyi dikkatli bir şekilde çeviriniz, havanın alınması ve ozona tabi tutulmuş kanın basınçsız yeniden transfüzyonu için enjektörü çıkarınız
İşlem bitiminde kelebeği damardan çıkarınız, steril pamuk ya da gazlıbez kullanarak infüzyon noktasının üzerini hafifçe kurulayınız ve daha sonra bir basınçlı flaster ile kapatınız.
Reinfüzyon Tedavisinde Ozon Konsantrasyonları ve Dozu
Son 18 yılda yapılan temel araştırmaların sonuçlarına dayalı olarak, pratikte belirlenmiş olan ozon konsantrasyonları ve gereken toplam ozon miktarı somut anlamda belirtilebilmektedir.
Aşağıdaki kullanılan konsantrasyonlar mililitre başına mikrogram (µg/ml) standart ölçüm birimiyle belirtilmiştir ve aşağıdakilerden hangilerinin tartışıldığına da dikkat edilmelidir:
- ozon/oksijen karışım ml’si başına µg (mikrogram) ozon,
- kan ml’si başına µg(mikrogram) ozon, veya
- toplam kan miktarı başına µg olarak toplam ozon miktarı veya tedavi başına µg olarak toplam ozon miktarı.
Ozon dozajı, tedavi başına 500 µg’den maksimum 4000 µg’ye kadar ozon içerir ve 50 ila 100 ml arasında bir miktarda kan kullanır. Zaman zaman tavsiye edilen 300 ml kan miktarı kabul edilmemelidir; çünkü, bu özellikle yaşlı veya dekompanse hastalarda hemodinamik açıdan bir risk oluşturabilir. Kan tedavisinde, tüm kanda 80 µg/ml veya üzeri ozon konsantrasyonları da kabul edilmemelidir; çünkü, hemoliz riski artar (ml olarak tüm kanda 100 µg ozon için %10’a kadar), 2,3-difosfogliserat (2,3-DPG) düşer ve sonuç olarak, immünokompetan hücreler etkinleştirilemez. Ampirik olarak, majör otohemoterapide, ml olarak tüm kanda 10 ila 40 µg arasında ve istisnai durumlarda 60 µg ozonun, açık bir şekilde hücre metabolizmasını etkinleştirdiği ve immünomodülatör etkileri olduğu ve aynı zamanda hücre içi antioksidanlarda düzenleyici etkisi olduğu görülmüştür.
Endikasyon
µg olarak O3 miktarı
Tedavi frekansı
Tedavi sayısı
Arteriel dolaşım bozuklukları
Serebral ve periferik, Evre II 50 ml kanda 800 – 1000 µg Haftada 2 kez Yılda 2—3 kez 10 tedavi serisi
Evre III ve IV 50 ml kanda 1000 – 1500 µg Önce günlük, sonra haftada 2 kez
İmmünoaktivasyon
Geriatrik hastalar 800 – 1500 µg Haftada 2 kez Yılda 2—3 kez 10 tedavi serisi
Enfeksiyona karşı koruyucu 1000 – 1500 µg Haftada 2 kez Yılda 2 kez 6 tedavi serisi
Kanser tedavisinde adjuvan 500 µg – 1000µg Haftada 2 kez Yılda birkaç kez 10 tedavi serisi:
1. tedavi serisinden sonra ayda 2 tedavi (sürekli olarak)
Enfeksiyonlar
Hepatit, A, B, C Birkaç seri
Akut 70 – 100 ml kanda 2000 µg Günlük Kontrole göre
Hafifleyen 1500 – 2000 µg Haftada 2 kez Kontrole göre
Kronik 1000 -1500 µg Haftada 1 – 2 kez Kontrole göre
Herpes zoster
Akut dönem 50 – 100 ml kanda 2000 µg 1. haftada her gün 10 tedaviden oluşan 1 seri
Akut sonrası 50 ml kanda 1000 -1500 µg Haftada 2 kez Kontrole göre
Enflamatuar durumlar
Romatoid artrit
Akut aşama 50 ml kanda 1500 µg Başlangıçta hergün, daha sonra haftada 2 kez En az 10 tedavi
Kronik aşama 50 ml kanda 1000 µg Haftada 2 kez, daha sonra ayda 2 kez Kontrole göre
Tablo 3. Majör Otohemoterapide (MAH) reinfüzyon tedavisi için tavsiye edilen ozon dozları
Rektal Ozon/Oksijen İnsuflasyonu
Bu yöntem, ozon terapisinde kullanılan en eski uygulama biçimlerinden biridir. Hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalara ve kapsamlı bir proktolojik çalışmaya dayalı olarak, O3/O2 gaz karışımı ile rektal insuflasyon bir sistemik terapötik form olarak artan bir şekilde kullanılmaktadır ve şimdiden MAH’ye bir alternatif olarak görülmektedir (pediatride tercih edilen bir yöntemdir).
Endikasyonlar
Lokal
Ülseroz kolit
Proktit, aşama I ve II
Anal fistüller ve fisürler
Sistemik
MAH için belirtilen endikasyonlar
Hepatit B ve C
İmmünomodülasyon için (onkolojide tamamlayıcı yöntem)
Yöntem
Bir rektal insuflasyon seti aşağıdakilerden oluşur:
Kilit valfi bulunan bir ozon torbası, çek valfi bulunan 150 ml hacminde doz puarı, luer/luer kilitli ara bağlantı hortumu veya 50 ml silikon kaplı tek kullanım enjektör ve rektal kateter.
Dozaj
Sistemik: 10-25 µg ozon/ml oksijen gaz karışımı, hacim 150-300 ml; çocuklar için: 10-20 µg/ml, hacim 10-30 ml
Lokal: ülseroz kolitte, yüksek O3/O2 konsantrasyonları (60-80-100 µg/ml) ve küçük hacimler (50 ml) uygulanır; kanama durduğunda, bu 30-20 µg/ml’ye düşürülür ve sonrasındaki sistemik etkinlik: 10-20 µg/ml, 150-300 ml hacim.
Rektal ozon uygulaması basit, düşük maliyetlidir ve dozajlara tam anlamıyla uyulduğunda pratik olarak yan etki barındırmaz.
Proktit ve proktokolitte bir yardımcı terapi olarak, rektal insuflasyon bilimsel olarak temellendirilmiştir ve tavsiye edilmektedir. Rektal O3 insuflasyonu, pediatri, spor hekimliği, geriatride ve onkolojide tamamlayıcı bir yöntem olarak giderek artan bir şekilde kullanılmaktadır.
Ozonla Minör Otohemoterapi
Bir nonspesifik immünostimülan terapi olarak.
Endikasyonlar
Akne vulgaris (yaygın akne)
Alerjiler
Kanser tedavisinde yardımcı olarak
İmmünoaktivasyon
Minör Otohemoterapide, aseptik koşullar altında, 2-5 ml kan intravenöz olarak alınır ve bir steril, pirojensiz 30 ml tek kullanımlık enjektöre (ozon-oksijen karışımını taşıyan) çekilir ve 10 ml O3/O2 gaz karışımı ile karıştırılır, kuvvetli bir şekilde çalkalanır ve ventrogluteal bölgede kas içine yavaş bir şekilde yeniden enjekte edilir. Ozon konsantrasyonu: 10-20 µg/ml.
(uyarı: ozon jeneratöründen kan içeren bir enjektörü asla doldurmayınız!)
(Önce ozon sonra kan enjektöre çekilir)
Topikal Ozon Uygulamaları
Birinci Dünya Savaşı sırasında uygulanmış olarak, O3/O2 gaz karışımının topikal olarak cilde veya yaralara lokal uygulanmasında ozonun dezenfektan ve koku giderici etkisi öne çıkmıştır. Şu anda biliniyor ki; O3/O2 gaz karışımlarının topikal uygulaması ile, ozonlanmış su veya ozon kremi (ozonitler), artan bir başarı oranıyla kullanılarak yara iyileştirme etkisi oluşmaktadır.
Endikasyonlar
Harici ülserler (ulkus kruris, dekübitus ülserleri)
Yanıklar ve süperenfekte yanıklar
Cilt lezyonları (yaralar)
Lokal enfeksiyonlar ( herpes simplex, herpes zoster, mikoz)
Göz yaralanmaları ve enfeksiyonları.
Uygulama şekilleri
Ozonlanmış su (akut tedavi: örn, yaralanmalar, yanıklar, ülserler, intraoperatif yıkama olarak)
Ozona dirençli plastik torbalarda basınçsız trans cutanöz banyo şeklinde uygulama (ulkus kruris, immün vaskülit)
Kupa ile düşük basınçlı ozon uygulaması (örn, dekübit )
Düşük basınçlı plastik torbada (“Rokitansky torbası”) (örn, diyabetik kangren) O3 gaz uygulaması
Uzun süreli tedavi için ozon kremi (ozonitler): örn, lezyonlar, yanıklar.
Ozonlanmış Su
Topikal uygulamalarda, ozonlanmış suyun kullanılması artık önem kazanmaktadır. Ozon suda moleküler haldedir; üç atomlu moleküler oksijen olarak bulunur. Bidistile su (aquabidestillata) ve yüksek kalitede bir ozon jeneratörü kullanırken, oda sıcaklığındaki her ml su için yaklaşık olarak 20 µg ozonluk bir maksimum doygunluk elde edilebilir. Uzun süreli etkisi bulunan ozon kremi gibi ozonitlerin aksine, ciltle teması halinde anında tepki gösterir.
Endikasyonlar
Lokal enfeksiyonlar
Ulkus kruris
Dekübit ülserler
Mikoz, mikotik enfeksiyonlar
Herpes simplex ve herpes zoster (gerektiğinde subkütanöz ozon enjeksiyonları dahil olmak üzere)
Yanıklar ve süperenfekte yanıklar
İntraoperatif yıkama
Göz yaralanmaları ve enfeksiyonlar
Cerrahi yaralar (iyileştirme: primer veya sekonder)
Travmatik veya bakteriyel kökenli ödemler.
Yöntemler ve Dozaj
5-15 dakika boyunca, 100 µg/ml O3 konsantrasyonunda ozon/oksijen gaz karışımının (10 dakika) ya da 60-80 µg/ml ozon /oksijen gaz karışımının(15 dakika) yaklaşık 40 cm su kolonu bulunan 1 litre bidistile suyun içinden küçük kabarcıklar şeklinde geçmesine izin veriniz. Bidistile suda, ozonun yarı ömrü, oda sıcaklığında yaklaşık 10 saattir ve konsantrasyon 20 °C’de yaklaşık 18-24µg/ml olarak kalır. Buzdolabında, ozonlanmış bidistile su yaklaşık 5 gün tutulabilir. Daha yüksek doz mümkün değildir; çünkü, ozonun suda çözünürlüğü, bidistile suda yaklaşık 24 µg/ml ile sınırlıdır. Ozonlanmış su, temel olarak ağrı giderici, dezenfektan ve antiflamatuar etkileri sebebiyle ve aynı zamanda enfeksiyonlu ve enfeksiyonsuz akut ve kronik yaralanmalarda doku uyarıcı özellikleri sebebiyle uygulanır ve bunlar artan bir başarıyla uygulanmaya devam etmektedir. Ön planda ise, perifokal ödem eliminasyonu görülecektir. Cerrahide, dental tıpta ve özellikle ağız cerrahisindeki gibi intraoperatif olarak, ozonlanmış su yıkama amaçlı kullanılmaktadır. Primer yaraların iyileşme zamanı kısaltılır ve iritasyonsuz hale getirilir. Birkaç vakada, uzun süreli tedavi ozonlu krem kullanılarak devam ettirilebilir.
Ozon kremi (Ozonitler ve Peroksitler)
O3 ve doymamış yağ asitlerinin tepkime ürünleri olarak, ozon peroksitler ve ozonitler de yaranın iyileşmesinde uyarıcıdır ve bu da hayvanların da dahil olduğu bir çalışmada yanıklar ve mekanik yaralanmalarda gösterilmiştir.
Peroksidik yağlar, yaralanmalar, yanıklar ve cilt ve tırnak mantarı gibi lokal enfeksiyonların tedavisinde ve ulkus kruris ve dekübit ülserlerin takip eden tedavilerinde kullanılmaktadır.
Transkütanöz Gaz Banyosu Olarak (Torbalama) Topikal Tedavi
Transkütanöz “ozon gazına daldırma” yöntemi, geniş, derin topikal enfeksiyonlarda tercih edilen bir yöntemdir. Burada, tedavi edilecek ekstremiteyi ya da ilgili organ üzerindeki alanı nemlendirdikten sonra, kapalı, ozona dirençli plastik torba içinde ya da özel, düşük basınçlı bir “bot” kullanarak hafif vakumda ya da bir alçak basınçlı kap içinde doğrudan O3 gazı uygulama işlemi yapılır.
Endikasyonlar
Cilt lezyonları, yanıklar, süperenfekte yaralar (cerrahi yaraları), diyabetik ayak, flegmonlar (erysipela)
Geniş yüzey, açık ve derin kronik ülserler, muhtemelen enfekte, dekübit ülserler.
Transkütanöz ozon gazına daldırma işlemlerinde ya da enfekte ülserlerin tedavisinde kullanılan düşük basınçlı kupa uygulamalarda, tedavi edilecek alan nemlendirildikten sonra, O3/O2 karışımı ilk olarak yüksek konsantrasyonlarda (70-100 µg/ml) uygulanır. Düşük konsantrasyonlarda (< 40 µg/ml) mikrobisidal ve virüs etkisizleştirme etkileri zaten devreye girer. Yaranın iyileşmesi başladığında, konsantrasyon yeniden düşürülebilir(< 20 µg/ml) ve böylece, iyileşme süreci devam ettikçe ozonun metabolik olarak uyarıcı ve immünomodülatör etkisinden tam surette yararlanılır.
Alçak basınçlı ozon tedavisi bir monoterapi değildir; diğer yara tedavisi şekilleri (biyo uyumlu bandajlar, yara temizleme, gerektiğinde enzimler), yaranın durumuna ve mevcut kurallara uygun olarak devam etmelidir. Ozonun hafif subatmosferik koşullara bağlı hiperemik etkileri iyileşme sürecine katkıda bulunur.
Intraartiküler Ozon Enjeksiyonları
Akut ve kronik ağrılı eklem koşullarında, intraartiküler ozon enjeksiyonları hızlı bir şekilde ağrının dindirilmesi, dekonjesyon, berelerin yok edilmesinde (hematomalar), ısı azalmasına yardımcı ve hareket kabiliyetini arttıran tamamlayıcı tedavi yöntemidir. Buna, kronik patolojik semptomlar ortaya koyan diz ve omuz eklemleri dahildir.
Endikasyonlar
Romatizmal ve dejeneratif tipte hastalıkların ve eklem yaralanmalarının (artroz, artropati) semptomları
Aktif gonartroz, omuz ekleminde hareket kısıtlılığı ve omuz ekleminin akut hastalıklarında
Kireçlenme ve son aşamasında ağrılı kısıtlayıcı hareketlere neden olan kronik omuz eklemi koşullarında.
Intraartiküler ozon enjeksiyonu, özellikle enflamatuvar ve dejeneratif kemik ve eklem hastalıkları ve post-travmatik koşullar (örneğin, spor yaralanmalarından sonra) ve büyük eklemlerin cerrahisinin dahil olduğu ve ek MAH’nin destekleyici ve stabilize edici bir fonksiyonunun olduğu ortopedik uygulamalarda artan bir başarıyla uygulanmaya devam etmektedir.
Verim
Ozon uygulamasından önce, standart enjeksiyon noktalarına yavaş etkili bir lokal anestetik ile girilebilir. İntraartiküler ozon enjeksiyonlarında, yaklaşık 20 ml hacimli omuz ve diz, periartiküler ve subkutanöz infiltrasyonlarda 10 ml’lik bir hacim kullanılmaktadır. Her iki durumda da, ozon konsantrasyonu 10-15 µg/ml’dir.
Bir ozon/oksijen gaz karışımının intraartiküler enjeksiyonu steril sisteme (eklem) invaziv müdahale olarak kabul edilmelidir ve özel olarak katı aseptik önleyici tedbirler altında uygulanmalıdır (Tablo 4). Buna ek olarak, ozon jeneratörü, her gün kullanımdan sonra hijyen kuralları yerine getirecek şekilde temizlenmelidir (bkz. üreticin talimatları), ve ek olarak kanla kontamine olması halinde, muadil maddelerle (yüzey dezenfektanları) ile nemli bir şekilde silinerek dezenfekte edilmelidir. Jeneratörün düzenli bakımı da hijyenik güvenlik olarak sayılmalıdır. Tavsiye edilen aseptik adımlar, çoğunlukla “Alman Ortopedi ve Travmatoloji Derneğii” Ortopedi Doktorları Profesyonel Birliği ve Hospital Hygiene Work Group tarafından yayınlanan “Intraartiküler Enjeksiyon Prosedürleri Kılavuzu”nda belirtilenlere uymaktadır. Bu kılavuzlar, tıp uzmanları ve mahkemelerde resmi olarak tanınan standarttır ve bunlara dikkatli bir şekilde riayet edilmelidir.
İntraartiküler enjeksiyonlarda, enfeksiyonun önlenmesi için özel aseptik önleyici tedbirleri alınması gerekmektedir! [bkz. örneğin, “Alman Ortopedi ve Travmatoloji Birliği” (Deutsche Gesellschaft für Orthopädie und Traumatologie) Kılavuzu] Uyarı: Enjeksiyon alanında ve çevresindeki bölgede genel veya lokal enfeksiyonları ve cilt lezyonlarını önlemek için;
RKI/DGHM’de belirtilen (veya dengi) alkol tabanlı bir deterjan kullanılarak hijyenik el dezenfeksiyonu uygulanmalıdır. Etkisini göstermesi için 30 saniyeden fazla bekleyiniz. HBV veya HCV v.b. virüs taşıyıcılarından şüphe duyulması halinde, tedavi öncesinde 5 dakika bekleyiniz ya da daha da iyisi steril tek kullanımlık cerrahi eldivenler kullanınız!
Alternatif olarak: cerrahi el dezenfeksiyonu sonrasında, steril cerrahi eldivenleri, steril koruyucu elbiseleri giyiniz ve enjeksiyon alanı etrafında steril giysi örtüleri kullanınız (örneğin, tedavi edilen bölge üzerinde hastanın cildiyle temasa geçildiğinde)
RKI/DGHM’de listelenen (veya dengi) alkol tabanlı bir dezenfektan kullanılarak tedavi alanında cildin dezenfekte edilmesi: alanın üzerine rahat bir şekilde püskürtünüz ve bir steril gazbezle yumuşak bir şekilde ovunuz. Etkisini göstermesi için 1 dakikadan fazla bekleyiniz.
Ozon jeneratörünün teflon valfinden belirtilen miktarda medikal ozonu / oksijen gazını bir steril, silikon kaplı 50 ml tek kullanımlık ve önceden bağlı bakteriyel filtresi olan enjektör ile çıkarınız.
Uzun, ince ve steril bir tek kullanımlık kanül kullanarak, örneğin, 0.8 x 40 mm ya da 0.6 x 60 mm, ozon/oksijen gaz karışımını enjekte ediniz.
Enjeksiyon bölgesini hemen bir steril hızlı etki gösteren yara bandı ile kapatınız.
Subkütanöz ve İntrakütanöz Uygulama (0,2-0,5 cc hacminde küçük O3/O2 gaz enjeksiyonları)
Endikasyonlar
Herpes zoster
Nöral terapi
Tonanaljetik sistemler
İntradiskal Enjeksiyonlar
İntradiskal enjeksiyonlar, hastanelerin ilgili departmanlarında görüntüleme sistemi kontrolü altında olmadığı takdirde uygulanamaz, bkz. özel yayınlar.
İstek üzerine Yayın Listesi.
Medikal ozon kullanımına ilişkin bu kılavuzlar, yaklaşık olarak 40 yıllık tecrübelere ve ulusal ve uluslararası dergilerde ve el kitaplarında yayınlanmış olan bilimsel literatüre dayanarak oluşturulmuş ve değerlendirilmiştir.
“Ozonun Koruyucu ve Tedavi Amacıyla Kullanımında Alman Tıp Birliği” 1971 yılında kar amacı gütmeyen bir kuruluş olarak kurulmuştur.İsviçre, Avusturya ve İtalya’daki kardeş derneklerle birlikte, “Avrupa Medikal Ozon Dernekleri Konfederasyonu” adıyla Avrupa Ozon Birliği 2002 yılında kurulmuştur.
Amacı, ozon terapisini olabilecek en büyük kapsamda standart hale getirmektir. Aynı şekilde, konfederasyona üye dernekler karşılıklı olarak eğitim seminerleri düzenleyerek bilginin paylaşılmasını ve yayılmasını hedeflemektedir ve böylelikle, ozon terapisinin tüm endikasyonları ve uygulama yöntemleri için sağlıklı ve güvenli bir yapı oluşturulması planlanmaktadır. Uzun vadeli bakıldığında, toplu bir hedef olarak bir Avrupa Birliği Standardı Belgesi olarak gösterilebilir.
2006 yılında iki birlik Avrupa Ozon Birliğine katıldı: Şubat 2006’da ilk bilimsel kongresini Kahire’de gerçekleştiren Mısır Ozon Derneği ve ilk Uluslararası Medikal Ozon Kongresi’ni Haziran 16 – 18, 2006 tarihinde İstanbul’da gerçekleştiren Türkiye Medikal Ozon Oksijen Derneği (MODER). Bu ilkeler değerlendirilmiş ve kabul edilmiştir
Op Dr Mustafa Köseahmetoğlu
